اثرات تربیتى روزه
روزه ابعاد گوناگونى دارد، و آثار فراوانى از نظر مادى و معنوى در وجود انسان مى گذارد، که از همه مهمتر" بعد اخلاقى" و فلسفه تربیتى آن است.
از فوائد مهم روزه این است که روح انسان را" تلطیف"، و اراده انسان را" قوى"، و غرائز او را" تعدیل" مىکند.
روزه دار باید در حال روزه با وجود گرسنگى و تشنگى از غذا و آب و همچنین لذت جنسى چشم بپوشد، و عملا ثابت کند که او همچون حیوان در بند اصطبل و علف نیست، او مىتواند زمام نفس سرکش را به دست گیرد، و بر هوسها و شهوات خود مسلط گردد.
در حقیقت بزرگترین فلسفه روزه همین اثر روحانى و معنوى آن است، انسانى که انواع غذاها و نوشابه ها در اختیار دارد و هر لحظه تشنه و گرسنه شد به سراغ آن مى رود، همانند درختانى است که در پناه دیوارهاى باغ بر لب نهرها مى رویند، این درختان نازپرورده، بسیار کم مقاومت و کم دوامند، اگر چند روزى آب از پاى آنها قطع شود پژمرده مى شوند، و مى خشکند.
اما درختانى که از لابلاى صخرهها در دل کوهها و بیابانها مى رویند و نوازشگر شاخه هایشان از همان طفولیت طوفانهاى سخت، و آفتاب سوزان، و سرماى زمستان است، و با انواع محرومیتها دست به گریبانند، محکم و با دوام و پر استقامت و سختکوش و سخت جانند!.
روزه نیز با روح و جان انسان همین عمل را انجام مى دهد و با محدودیتهاى موقت به او مقاومت و قدرت اراده و توان مبارزه با حوادث سخت مىبخشد، و چون غرائز سرکش را کنترل مى کند بر قلب انسان نور و صفا مى پاشد.
خلاصه روزه انسان را از عالم حیوانیت ترقى داده و به جهان فرشتگان صعود مى دهد، جمله لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ (باشد که پرهیزگار شوید) اشاره به همه این حقایق است.
و نیز حدیث معروف «الصوم جنة من النار»
:" روزه سپرى است در برابر آتش دوزخ" اشاره به همین موضوع است.[1]
در حدیث دیگرى از على ع مى خوانیم که از پیامبر ص پرسیدند:
چه کنیم که شیطان از ما دور شود؟ فرمود:
الصوم یسود وجهه، و الصدقة تکسر ظهره، و الحب فى اللَّه و المواظبة على العمل الصالح یقطع دابره، و الاستغفار یقطع وتینه
" روزه روى شیطان را سیاه مىکند، و انفاق در راه خدا پشت او را مىشکند، و دوست داشتن به خاطر خدا، و مواظبت بر عمل صالح دنباله او را قطع مىکند، و استغفار رگ قلب او را مىبرد"! «1».
در نهج البلاغه به هنگامى که امیر مؤمنان على ع فلسفه عبادات را بیان مىکند به روزه که مىرسد چنین مىفرماید:
و الصیام ابتلاء لاخلاص الخلق
:" خداوند روزه را از این جهت تشریع فرموده که روح اخلاص در مردم پرورش یابد"! .
و نیز در حدیث دیگرى از پیامبر ص مىخوانیم:
ان للجنة بابا یدعى الریان لا یدخل فیها الا الصائمون
:" بهشت درى دارد به نام" ریان" (سیراب شده) که تنها روزه داران از آن وارد مى شوند.
مرحوم صدوق در" معانى الاخبار" در شرح این حدیث مى نویسد انتخاب این نام براى این در بهشت به خاطر آن است که بیشترین زحمت روزه دار از ناحیه عطش است، هنگامى که روزه داران از این در وارد مى شوند چنان سیراب مى گردند که بعد از آن هرگز تشنه نخواهند شد .
بر گرفته ازتفسیر نمونه، ج1، ص: 630
سیّد محمّد جعاوله
