صادق آل محمد صلی الله علیه و آله*** سال « تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین»1401

دشمن شناسى‏

انسان داراى دشمن‏هاى مختلفى است. در وجود خودِ انسان، بعضى از قواى او دشمن انسانیّت او هستند، و از آن جهت که اشرف مخلوقات است، مورد بغض و حسد بعضى دیگر از موجودات مى‏باشد. نیز از آن جهت که مسلمان است مورد کینه و عداوت بعضى انسان‏هاى غیر مسلمان است که هم علیه شخص او هستند و هم علیه فکر، عقیده و مملکت او. شناخت این دشمنان، اولین لازمه مبارزه با آنان است.

دشمن درونى‏

الف- نفس امّاره:

در وجود انسان دو دسته از قواى رحمانى و نفسانى تعبیه شده است‏ [1] و این دو قوا در درون و ضمیر انسان با هم جنگ دارند تا اینکه کدام غالب گردد و مملکت وجود را تحت سیطره خود بگیرد.

ب- شیطان (ابلیس):

خداوند عالم براى اجراى سنّت امتحان به موجود شریر و گمراه کننده‏اى به نام ابلیس یا شیطان اجازه داده تا به درون و ضمیر انسان‏ها نفوذ کرده و آنها را وسوسه نماید و بدى‏ها را برایشان زیبا جلوه داده به ارتکاب زشتى‏ها دعوت کند تا معلوم شود که چه افرادى به اوامر و دستورات الهى پایبند مانده و با شیطان و نفس مبارزه مى‏کنند و چه کسانى خداوند و دستورات او را به کنارى نهاده، تسلیم شیطان و نفس مى‏گردند تا در این میدان مبارزه، انسان‏هاى مؤمن تربیت شوند و رشد و تعالى بیابند و به مقام قرب الهى نائل شوند.

شیطان و نفس دو دشمن خطرناک درونى‏اند که با فرماندهى شیطان و فرمانبرى نفس و یارى قواى نفسانى علیه عقل و قواى رحمانى شورش کرده و در صورت توان مملکت وجود انسان را مسخّر مى‏نمایند و حیوانیت انسان را تشدید مى‏کنند و او را به حدى از پستى و رذالت مى‏رسانند که هیچ حیوانى نرسیده است. از آنجا این دو دشمن، «دشمن‏ترین دشمنان» نام گرفته‏اند که خانگى بوده، از راه‏هاى نادیدنى حمله مى‏نمایند، شب و روز و وقت و بى وقت را نمى‏شناسند و راه‏هاى نفوذ و تسلط را به خوبى واقفند، جهاد و مبارزه با آن دو نیز «جهاد اکبر» خوانده شده است. رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

«اعْدى‏ عَدُوِّکَ نَفْسُکَ الَّتى‏ بَیْنَ جَنْبَیْکَ» [2]

دشمن‏ترین دشمن تو، نفس تو است که تمام وجودت را فراگرفته است.

امام على علیه السلام فرمود:

«لا عَدُوَّ یُحارِبُهُ اعْدى‏ مِنْ ابْلیسَ» [3]

انسان با دشمنى کینه‏ توزتر از شیطان نمى‏جنگد.

مبارزه با نفس و شیطان مبارزه‏اى مستمر و دائمى است و تا آخرین لحظه عمر دوام دارد؛ در حالى که مبارزه‏ هاى دیگر مقطعى است و با شکست یا تسلیم کامل دشمن پایان مى‏پذیرد. رسول خدا صلى الله علیه و آله به مجاهدانى که از میدان جهاد اصغر باز مى‏گشتند، فرمود:

آفرین بر قومى که جهاد اصغر را تمام کردند ولى جهاد اکبر همچنان بر عهده آنان باقى است. [4]

آنان از همان زمان که خود را شناختند، به میدان مبارزه با نفس و شیطان قدم گذاردند و رفتن آنان به میدان جهاد فى سبیل‏ الله و استقامت آنان علامت پیروزى مقطعى آنان در جهاد اکبر بود. با شکست دشمن بیرونى، جهاد اصغر تمام شد ولى دشمن درونى‏ همچنان زخم دیده و شکست خورده در انتظار است و کمین گرفته تا لحظه‏اى مجاهد پیروز جبهه جهاد اصغر و اکبر غافل شود و بر او هجوم برد و همه افتخارات گذشته‏ اش را نابود سازد و او را به اسارت بگیرد. بنابراین، باید در همه لحظه‏ هاى زندگى هوشیار بود و از مبارزه با دشمن درونى غافل نشد و پیروزى‏هاى مقطعى را غایت ندانست و این جهاد مقدس را تا رسیدن به شهادت و یا پایان عمر ادامه داد.

منبع:جهاد در قرآن     ص  45