صادق آل محمد صلی الله علیه و آله*** سال « تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین»1401

امام هادی(علیه‏السلام) فرمود: «إنّ الله جعل قلوب الأئمة مورداً لإرادته فإذا شاء الله شیئاً شاؤوه»[1] خداوند قلوب ائمه(علیهم‏السلام) را مورد و محل ورود اراده خود قرار داده است پس هرگاه چیزی را خدا بخواهد آنان نیز می‏خواهند. پس قلب انسان کامل هم از فرود آمدن اراده حق آگاه است و هم از برخاستن آن مطلع.

قلب انسان سالک شاهد، می‏تواند در سایه صفا و تهذیب روح به جایی برسد که جز اراده حق چیزی بر فراز آن ننشیند و این کار از عمل صالح و ایمان برمی‏خیزد، نه از راه علم صرف و بحث‏های مدرسه.

البته علم‏های حصولی، عقل نظری را نیرومند می‏کند اما آن اثر را در جان انسان نمی‏گذارد که بتواند اسرار ملکوت را ببیند و جز حق چیزی را نخواهد و بجایی برسد که هر چه خواست، خداوند آن را انجام دهد؛ این خصوصیت فقط محصول تزکیه روح است، که محصول علم صایب و عمل صالح و اخلاص تام است.

رفتار رسول‏الله ‏صلی الله علیه و آله و سلم با شاگردانش بدین گونه بود که نخست آنان را در مسجد و در حوزه درس به کتاب و حکمت آشنا می‏کرد و در هنگام عمل، آنها را به دنبال خود وادار به کوشش می‏کرد، تا در عمل به حضرت رسول اکرم ‏صلی الله علیه و آله و سلم اقتدا کنند. آن حضرت نیز ناظر نحوه اعمال آنها بود هر نقصی را که در آن مشاهده می‏کرد به خاطر می‏ سپرد و آن را در مسجد، یا حوزه دیگری که به منظور تعلیم کتاب و حکمت تشکیل می‏شد، تذکر می‏داد. مثلاً سرّ عدم موفقیت اصحاب را در جنگ و یا غیرجنگ گوشزد می‏نمود، تا با پرهیز از نقاط وهن‏ آمیز به هدف برسند. اصحاب آن حضرت نیز پس از توجه به رهنمودهای آموزنده، به تصحیح موارد عیبْ و تکمیل موارد نقص مبادرت می‏کردند تا به هدف می‏رسیدند.

قرآن کریم وقتی سیره تهذیب و تزکیه و تعلیم رسول‏ الله‏ صلی الله علیه و آله و سلم را بیان می‏ کند، می‏ فرماید: (هذا بیان للنّاس)[2] یعنی این روش خاص، نحوه بینش و منش رسول اکرم ‏صلی الله علیه و آله و سلم است، یعنی آن حضرت فقط به تعلیم فکری صحابه اکتفا نمی‏کرد، بلکه راه‏های عملی را هم، با عمل کردن خود نشان آنها می‏داد، لذا خدای متعالی در قرآن، رسول الله را اولین مفسّر و مبیّن معرفی کرده فرمود: (وأنزلنا إلیک الذّکر لتبیّن للنّاس ما نزّل إلیهم).[3]

از آن جایی که در قرآن هم مسائل علمی مطرح است و هم مسائل عملی، تو ای پیامبر گرامی! مسائل علمی را به عنوان یک مدرّس، برای آنها حل کن و مسائل عملی را به عنوان یک ولی مرشد، با عمل کردن برای آنان تشریح نما، تا هم از جهت نظر آگاه شوند و هم از جهت عمل رشد یابند.

درباره پیروان وحی و متمرّدان از آن نیز فرمود: (من یهد الله فهو المهتد ومن یضلل فلن تجد له ولیّاً مرشداً) آن کس را که خداوند هدایت کرد، حتماً راه یافته است و به مقصد می‏رسد و آن کس که عمداً خود را از مسیر هدایت الهی بیرون برد و به کیفر اضلال الهی مبتلا کرد، هرگز برای او سرپرستی ارشادکننده و به ‏مقصدرساننده نخواهی یافت؛ زیرا ولایتِ خاصِ خداوند، فقط شامل سالکان کوی حق می‏شود.

برگرفته ازکتاب،فطرت در قرآن صفحه 385 آیت الله جوادی املی